Witaminy - co warto o nich wiedzieć?

Czy wiesz, że twórcą, a zarówno odkrywcą witamin był Polak – Kazimierz Funk. Czym są witaminy? Dowiedz się więcej z naszego artykułu.

Witaminy - czym są?

Witaminy to związki chemiczne o zróżnicowanej budowie, niezbędne do prawidłowego funkcjonowania naszego organizmu. Witaminy są egzogenne – oznacza to, że nasz organizm ich nie produkuje lub produkuje w zbyt małych ilościach, dlatego tak ważne jest ich dostarczanie w zbilansowanej diecie lub odpowiednia suplementacja.

Niedobór witamin przyczyną chorób

Dawniej sądzono, że przyczyną chorób są wyłącznie organizmy chorobotwórcze. Odkrycie Kazimierza Funka dowiodło, że niedobór składników odżywczych może prowadzić do wielu chorób. Niedobór witamin określany jest jako awitaminoza. Na długo przed odkryciem dokonanym przez polskiego naukowca wiele kultur znało wpływ spożywanej żywności na zapobieganie lub leczenie chorób. W starożytnej Grecji, Rzymie oraz Egipcie leczono kurzą ślepotę (wywoływaną niedoborem witaminy A) za pomocą spożywania gotowanej lub surowej wątroby zwierząt. Natomiast w XVIII wieku wiązano pewien nieznany składnik owoców cytrusowych z zapobieganiem i leczeniem szkorbutu (powodowanym niedoborem witaminy C). Szkorbut dotykał często marynarzy, którzy podczas długich wypraw morskich byli pozbawienia dostępu do świeżych owoców i warzyw. Dlatego też w XIX wieku aby zapobiegać rozwojowi szkorbutu wśród żeglujących marynarzy, podając im sok z cytryny.

Początkiem prac nad witaminami były doniesienia o badaniach na myszach, które karmione wyłącznie węglowodanami i proteinami przestały rosnąć. Podobne badania dotyczyły psów. Funk dowiódł, że zwierzęta, które dostały chociaż odrobinę mleka, znowu zaczęły rosnąć. Zasugerował tym samym, że mleko zawiera substancję niezbędną do prawidłowego wzrostu (obecnie wiemy, że tymi składnikami są występujące w mleku witaminy A i D). Kolejnym etapem były prace nad nieuleczalną wówczas chorobą beri-beri.
W 1890 roku zauważono wśród skazańców osadzonych w więzieniu na Jawie objawy choroby beri-beri. Podobne objawy pojawiły się u kur karmionych resztkami z więziennej kuchni. Podstawę kuchni stanowił łuskany, oczyszczony ryż. Holenderski lekarz Christiaan Eijkamn stwierdził, że w łuskach ryżu znajduje się nieznana substancja, która niezbędna jest do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Podając kurom oraz więźniom nieoczyszczony, pełnoziarnisty ryż zapobiegł objawom choroby.
Opierając się na powyższych obserwacjach Kazimierz Funk w 1911 roku wyodrębnił substancję zawierającą grupę aminową NH2. Jak się okazało, to był właśnie ten „życiodajny” składnik, niezbędny dla prawidłowego funkcjonowania ludzi i zwierząt. Obecnie wiemy, że składnik ten to witamina B1 (tiamina). W 1913 roku polski naukowiec nadał swemu odkryciu nazwę „witamina” - od łacińskich słów vita – życie i amina – związek chemiczny zawierający grupę aminową. Tym samym Funk stwierdził, że niedobór witamin może prowadzić nie tylko do choroby beri-beri, ale także do innych schorzeń, jak szkorbut pelagra, czy krzywica.

Kazimierz Funk - kim był?

Kazimierz Funk urodził się w 1884 roku w Warszawie. W wieku 16 lat zdał maturę, a już dwa lata później ukończył studia z doktoratem z biologii. Swojego przełomowego odkrycia dokonał mając zaledwie 27 lat. Studiował w Szwajcarii, a prace badawcze przeprowadzał w Paryżu, Berlinie oraz Stanach Zjednoczonych. W czasie I Wojny Światowej będąc w USA prowadził dalsze badania nad witaminami. Udowodnił, że mogą one nie tylko zapobiegać chorobom, ale także chronić organizm przed zakażeniami i bakteriami, znacząco podnosząc jego odporność. W 20-leciu międzywojennym powrócił do Polski i kierował Zakładem Biochemii w PZH dzięki czemu Polska stała się trzecim na świecie (po Danii i Wielkiej Brytanii) producentem insuliny.

Odkrycie witamin zrewolucjonizowało naukę o żywieniu. Doprowadziło do wyeliminowania wielu śmiertelnych chorób nękających ludzkość (beri-beri, krzywica, pelagra, szkorbut), ale także znacząco podkreśliło wartość stosowania diety jako prewencji - polegającej na dostarczaniu składników niezbędnych do utrzymania dobrej kondycji i przeciwdziałaniu potencjalnym chorobom.
Witamina A,D,E i K rozpuszczają się w tłuszczach, dlatego powinno się przyjmować je wraz z posiłkami. Natomiast witaminy z grupy B oraz witamina C są rozpuszczalne w wodzie.

Kazimierz Funk był nominowany do nagrody Nobla aż czterokrotnie – dwa razy w dziedzinie chemii i dwa razy w dziedzinie medycyny. Lecz niestety nigdy tego wyróżnienia nie otrzymał. Zmarł w 1967 r. w USA w stanie Nowy Jork.

Dlaczego warto suplementować witaminy?

Witaminy to związki nietrwałe. Spadek zawartości witamin obserwuje się już w chwili zebrania owoców i warzyw, więc im dalej są transportowane warzywa i owoce tym więcej witamin tracą. Również temperatura wpływa na trwałość witamin. Długie pieczenie, gotowanie, smażenie i odgrzewanie produktów sprawia, że pozbawiamy się witamin. Także klimat nie jest naszym sprzymierzeńcem. W okresach jesienno-zimowych w naszej szerokości geograficznej ekspozycja na słońce jest nie wystarczająca aby organizm wytworzyć wystarczającą ilość witaminy D. Warto zatem dołączyć do swojej codziennej diety odpowiednią suplementację.

Niestety pomimo tak wspaniałych osiągnięć Kazimierz Funk i jego odkrycie do dzisiaj występuje wyłącznie w kategoriach ciekawostki. Niestety niewiele osób potrafi odpowiedzieć na pytanie, kto jest odkrywcą substancji, której nazwa jest dzisiaj na ustach milionów ludzi. Wszędzie tam, gdzie mowa o witaminach, jest mowa o odkryciu wybitnego polskiego uczonego, Kazimierza Funka.

Pamiętaj, że wybierając suplementy diety SOLHERBS zadbasz nie tylko o swoje zdrowie, ale wybierzesz również produkty, których opakowanie nie obciąża środowiska naturalnego.